Prawa i obowiązki akcjonariusza
Grudzień 2020
Prawa i obowiązki
akcjonariusza
Akcjonariusz ma prawo do udziału w
zysku i prawo do wypłaty z kapitału akcyjnego w kwocie wynikającej z rocznego
sprawozdania finansowego, która została przeznaczona do wypłaty. Kwestię tą
można uregulować odmiennie w umowie spółki (art. 30015 § 1 k.s.h.).
Kwota przeznaczona do podziału między
akcjonariuszy nie może przekraczać sumy:
1. zysku za ostatni rok obrotowy i
2. niepodzielonych zysków z lat
ubiegłych, utworzonych z kapitałów rezerwowych, które mogą być przeznaczone na
wypłatę dywidendy i
3. kwoty z kapitału akcyjnego,
przeznaczonej do wypłaty dywidendy.
Akcjonariusze mogą uchwałą przekazać
kwotę do podziału na kapitał akcyjny, co jednak nie uprawnia ich do objęcia
nowych akcji (art. 30020 k.s.h.).
W przypadku wypłaty z kapitału
akcyjnego z części kapitału stanowiącej 5% sumy zobowiązań spółki
wykazanej w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, zarząd obowiązany
jest ogłosić i wezwać wierzycieli do zgłaszania roszczeń w
terminie 3 miesięcy. Spółka zaspokaja wymagalne roszczenia, a wierzyciele mogą
żądać zabezpieczenia roszczeń niewymagalnych, powstałych przed ogłoszeniem
jeśli uprawdopodobnią, że obniżenie zagraża zaspokojeniu i nie otrzymali od
spółki zabezpieczenia (art. 30015 § 4 w zw. z art. 456 § 1 i 2 k.s.h.).
Wypłata z kapitału akcyjnego może nastąpić dopiero
po wpisie zmiany jego wysokości do KRS.
Dywidendę rozdziela się w stosunku do liczby
akcji. Uprawnieni do dywidendy za dany rok są akcjonariusze, którym
przysługiwały akcje w dniu podjęcia uchwały o wypłacie dywidendy. Umowa spółki
może upoważniać walne zgromadzenie do określenia dnia dywidendy (dnia, w którym
ustala się prawa akcjonariuszy do wypłaty). Dzień dywidendy powinien przypadać
w ciągu dwóch miesięcy od podjęcia uchwały o wypłacie (art. 30016 k.s.h.).
W umowie spółki może się znaleźć
także upoważnienie zarządu do wypłaty zaliczki na poczet przewidywanej
dywidendy na koniec roku obrotowego (zaliczka nie może być jednak wypłacona z kapitału
akcyjnego). Jeśli w danym roku spółka osiągnęła stratę albo zysk niższy niż
kwota wypłaconych zaliczek, akcjonariusze obowiązani są zwrócić zaliczki w
całości (w przypadku straty) lub w części (w przypadku zbyt niskiego zysku).
Umowa spółki może przewidywać, że
jeśli akcjonariuszowi nie wypłacono w pełni albo częściowo dywidendy z akcji uprzywilejowanych
w zakresie dywidendy, przysługuje mu wyrównanie z zysku w następnych
latach (art. 30018 k.s.h.).
Jeśli akcjonariusz otrzyma wypłatę
wbrew przepisom prawa lub postanowieniom umowy spółki, obowiązany jest do zwrotu,
za który solidarnie odpowiadają członkowie organów spółki (chyba, że nie
ponoszą winy). Roszczenia o zwrot przedawniają się z upływem trzech lat od dnia
wypłaty, z wyjątkiem roszczeń wobec akcjonariusza, który wiedział o
bezprawności wypłaty. Jako, że przepisy te jeszcze nie weszły w życie, brak
jest orzecznictwa w zakresie przedawnienia (lub jego braku) w przypadku
roszczenia w stosunku do akcjonariusza, który miał świadomość bezprawności
wypłaty, zaś w doktrynie znaleźć można różne stanowiska. Istnieją opinie, że „odpowiedzialność
ta ma co do zasady charakter terminowy. Roszczenie PSA o zwrot bezprawnej
wypłaty ulega bowiem przedawnieniu zasadniczo z upływem trzech lat od dnia jej
dokonania (art. 30022 § 4 k.s.h.). Wyjątek
został przewidziany w art. 30022 § 4 k.s.h.
i odnosi się do akcjonariusza, który wiedział o bezprawności otrzymanej wypłaty
(a zatem miał świadomość, że wypłata, którą otrzymuje, dokonywana jest wbrew
przepisom prawa lub postanowieniom umowy PSA). We wskazanym wyjątkowym
przypadku odpowiedzialność akcjonariusza jest bezterminowa (nieograniczona
czasowo), natomiast odpowiedzialność pozostałych podmiotów odpowiedzialności
zachowuje przymiot terminowości” (G. Kozieł, Prosta spółka akcyjna.
Komentarz do art. 3001–300134 KSH, Warszawa 2020). Znajdą
się także głosy, że roszczenie przedawnia się na zasadach ogólnych, opisanych w
Kodeksie cywilnym (tak: Z. Jara (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz.
Wyd. 3, Warszawa 2020).
Akcja daje prawo do jednego głosu.
Co do zasady, zastawnik i użytkownik akcji mogą wykonywać prawo głosu, jeżeli
przewiduje to czynność prawna ustanawiająca ograniczone prawo rzeczowe oraz gdy
w rejestrze akcjonariuszy dokonano wzmianki o jego ustanowieniu i upoważnieniu
do wykonywania prawa głosu, chyba że umowa spółki zakazuje przyznawania prawa
głosu zastawnikowi lub użytkownikowi akcji albo uzależnia je od zgody organu
spółki (art. 30023 k.s.h.).
Umowa spółki może przewidywać, że
akcjonariusze będą mieli pierwszeństwo nabycia akcji przeznaczonych do
zbycia przez pozostałych akcjonariuszy. Jeśli w umowie spółki nie znajdą
się inne rozwiązania, to zastosowanie znajdą reguły przedstawione poniżej.
Prawo pierwszeństwa przysługuje
akcjonariuszom proporcjonalnie do liczby posiadanych akcji.
Postępowanie w przypadku planowanego
zbycia akcji objętych prawem pierwszeństwa (art. 30042 k.s.h.):
1. akcjonariusz zbywający zawiadamia
zarząd o planowanym zbyciu (w szczególności o nabywcy, cenie i terminie
zapłaty)
2. akcjonariusz zbywający za
pośrednictwem zarządu składa pozostałym akcjonariuszom ofertę nabycia akcji,
wyznaczając termin nie krótszy niż 14 dni do złożenia oświadczenia o przyjęciu
oferty
3. akcjonariusz korzystający z prawa
pierwszeństwa w formie dokumentowej przedstawia akcjonariuszowi zbywającego za
pośrednictwem zarządu oświadczenie o skorzystaniu z prawa pierwszeństwa
4. po upływie terminu do składania
oświadczeń, zarząd przekazuje akcjonariuszowi zbywającemu informację o
akcjonariuszach, którzy skorzystali z prawa pierwszeństwa.
Akcjonariusze mają prawo kontroli
na wzór prawa wspólników w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 30024
k.s.h.).
Umowa spółki może przyznawać akcjonariuszom indywidualne
uprawnienia, w szczególności prawo do powołania lub członków zarządu lub rady
nadzorczej.
W spółce należy ustanowić zarząd
albo radę dyrektorów. Umowa spółki może przewidywać także ustanowienie rady
nadzorczej.
W przypadku sprzeczności interesów
spółki z interesami członka organu, jego współmałżonka, krewnych i powinowatych
do drugiego stopnia oraz osób, z którymi jest powiązany osobiście, członek
organu powinien ujawnić sprzeczność interesów i wstrzymać się od udziału w
rozstrzyganiu takich spraw oraz może żądać zaznaczenia tego w protokole (art.
30055 § 1 k.s.h.).
Członków zarządu i rady dyrektorów
obowiązuje zakaz konkurencji, na wzór zakazu ustanowionego w spółce akcyjnej i
spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 30055 § 3 k.s.h.), oraz analogiczny zakaz łączenia stanowisk (art.
30072 k.s.h.).
Co do zasady mandat członków organów
wygasa z dniem odbycia walnego zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdanie
finansowe za pierwszy pełny rok obrotowy przypadający po dniu powołania. Umowa
spółki może jednak w inny sposób oznaczyć kadencję członków organów, a nawet
przewidywać powołanie na czas nieoznaczony (art. 30056 § 1 k.s.h.).
Mandat wygasa także na skutek
śmierci, odwołania bądź rezygnacji.
Jeżeli w wyniku rezygnacji
członka zarządu albo dyrektora żaden mandat w zarządzie albo radzie dyrektorów
nie byłby obsadzony, członek zarządu albo dyrektor składa rezygnację
akcjonariuszom, zwołując jednocześnie walne zgromadzenie, chyba że umowa
spółki stanowi inaczej. Zawiadomienie o zwołaniu walnego zgromadzenia zawiera
także oświadczenie o rezygnacji członka zarządu albo dyrektora. Rezygnacja jest
skuteczna z dniem następującym po dniu, na który zwołano walne zgromadzenie.
Jeśli organ spółki jest wieloosobowy,
jego regulamin bądź umowa spółki może przewidywać utworzenie komitetu organu
(w skład którego wchodzą co najmniej dwaj członkowie organu), którego zadaniem
jest przygotowywanie lub wykonywanie jego uchwał. Organ może uchwalić regulamin
komitetu określający organizację i sposób wykonywania powierzonych zadań (art.
30057 k.s.h.).
Członek rady nadzorczej lub członek
zarządu albo dyrektor mogą żądać zwołania posiedzenia rady nadzorczej albo rady
dyrektorów, podając proponowany porządek obrad, lub podjęcia określonej uchwały
na piśmie albo przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na
odległość. Jeżeli przewodniczący rady nadzorczej albo rady dyrektorów nie zwoła
posiedzenia albo nie zarządzi głosowania na piśmie albo przy wykorzystaniu
środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość na dzień przypadający w
terminie dwóch tygodni od dnia otrzymania żądania, wnioskodawca może
samodzielnie zwołać posiedzenie, podając jego datę i miejsce (art. 30059
k.s.h.).
Warunkiem podjęcia uchwały jest
prawidłowe zawiadomienie wszystkich członków organu o posiedzeniu albo
głosowaniu (pisemnym bądź przy wykorzystaniu środków umożliwiających
komunikowanie się na odległość) (art. 30058 k.s.h.).
Kworum w przypadku podejmowania
uchwał przez radę nadzorczą i radę dyrektorów wynosi ½ ogólnej
liczby członków. Umowa spółki może przewidywać surowsze wymagania. Uchwały
zapadają bezwzględną większością głosów, chyba, że umowa spółki stanowi
inaczej.
Uchwały organu podlegają wciągnięciu
do protokołu, który powinien wymieniać członków organu uczestniczących w
głosowaniu oraz zawierać treść podjętych uchwał i wynik głosowania.
2020-12-14 14:15:00
Kancelaria Malinowski i Wspólnicy